På sprang gjennom Breheimen

Lengre sør i Europa har dette vore populært i fleire tiår, men i Norge har denne utviklinga gått seint. Det er ingen grunn til at det ikkje skal skje i Norge. Nettverket av DNT-hytter gjer det mogleg å springe i fleire dagar uten å måtte bære med seg overnattingsutstyr og meir mat enn det du treng for ein dag. Vel ein å springe mellom bemanna hytter, så legg det til eit snev av luksus i opplevinga. Kva er vel betre enn å komme til dekka bord og 3-retters etter ein lang dag i fjellet, eller moglegheita til å kjøpe (ein overprisa) nysteikt vaffel med eit lass av rømme og rørt jordbærsyltetøy? 

Eg har vakse opp i Luster kommune i Sogn, med Breheimen nasjonalpark som næraste nabo. Likevel var det store delar av denne mektige nasjonalparken som eg aldri hadde utforska, og dette ville eg gjere noko med. Breheimen nasjonalpark vart oppretta i 2009, og ligg i Lom og Luster kommune. Området ligg vest for Jotunheimen, og strekk seg mellom Sognefjorden, Nordfjord, Skjåk og Bøverdalen. Breheimen er ein av dei mest varierte nasjonalparkane i landet med frodige nedbørsrike dalar og karrige høgfjellsområder. Området spenner seg frå havnivå opp til Nørdre Hestbrepiggen, som med 2172 meter over havet er Noregs 69. høgste fjell. 

Adam Gairns, som også har blitt bitt av løpebasillen, hadde lyst til å teste ut hytte til hytte- konseptet og utforske Breheimen saman med meg. Me bestemte oss for ruta Sognefjellshytta - Nørdstedalseter - Sota Sæter - Jostedalen. Om lag 75 kilometer og 3000 høgdemeter på tre dagar. Store delar av turen gjekk på Breheimen-delen av Massiv-ruta til DNT, så me rekna med å ikkje vere heilt åleine i fjellet, sjølv om ruta gjekk gjennom skikkeleg villmark i villreinens rike. 

Å pakke til ein slik tur er ein utfordring. Her skal akkurat det du treng stappast i ein veldig liten sekk. Sjølv om eg er fersk i hytte til hytte-gamet, så har eg mykje erfaring i å være i fjellet, og tør påstå at pakkelista mi er forsvarleg å dele med andre som ønskjer å gjere det same. 

Det som er spesielt utfordrande for Breheimen er at det nesten ikkje er dekning her, og dermed må ein legge inn ekstra margin når det kjem til sikkerheit. Med ei værmelding som lova vind opp mot 18 m/s og snø måtte ein også ha i bakhovudet at eit redningshelikopter vil ha store problem med å hjelpe dersom ulykke skulle vere ute. Med alt utstyr, inkludert kamera enda sekken opp på omlag 5,5 kilo.

I utgangspunktet ønskja me å legge opp til eit rute der me kunne ta buss til og frå, men etter å ha studert rutetabellar i nord, sør, aust og vest vart konklusjonen at det var håplaust å få til. Områda som grensar til Breheimen er grisgrendt. Bussane går maksimalt ein gong om dagen, og sjeldan frå ein stad det er naturleg å avslutte ein springetur. 

Løysinga vart til slutt å ta buss frå Sogndal til Sognefjellshytta, og å alliere seg med Statens naturoppsyn (mamma) som var på jobb i Jostedalen den dagen me skulle avslutte turen for skyss tilbake.

Sognefjellshytta – Nørdstedalseter

At det er plass til så mykje i ein 15 liters sekk er nesten ikkje til å tru. Det såg ikkje ut som at sekken hadde heilt trua på det, heller, sprekkfull der den stod ved sida av meg i bussetet. Adam valde å pakke i ein 12 liter løpevest og om min sekk var sprekkeferdig, så var hans langt forbi. Den var så stappa at formen var meir som ein fotball enn ein løpevest, med ei blå jakke hengande på sida. Dunjakka krølla rundt rygglomma på sekken. Korleis bærekomforten på denne blei det spennande å finne ut av. 

Me hoppa av bussen på Sognefjellshytta og byrja på første etappe som gjekk til Nørdstedalseter via Liabrekulen på 1910 meter, der me hadde høyrt at utsikta over Hurrungane var heilt fantastisk. Stien i starten var fin og baud på god flyt, og dei første fem kilometrane gjekk unna på null tid. 

Etter dei første fem kilometrane var det derimot stopp for både meg og Adam. At «runners high» er ein tilstand er opplest og vedtatt. Det forklarast gjerne som ein euforisk følelse, der smerter, ubehag og opplevinga av tid forsvinn.

«Runners down» må vere det motsatte, og både eg og Adam gjekk inn i denne tilstanden i det me byrja på dei første stigningane. Smerter og ubehag var veldig tilstades og kvart minutt føltes som ei evigheit. Tempoet vart skrudd ned betrakteleg. Me var jo på ferie, ikkje på ned-i-kjellaren-camp.

I Breheimen skiftar landskapet frå grønt og frodig til eit goldt steinlandskap i det ein beveger seg over 1500 meter over havet. På veg oppover mot Liabrekulen gjekk me inn i steinlandskapet, og det vart betydeleg vanskelegare å springe. 

Dette føltes ut som eit bra tidspunkt for lunsj. Når ein stappar sekken så full som eg hadde gjort, så er det greit å tenkje litt på kva ein har på nista. I farta på morgonen hadde eg laga nokre brødskiver med bestemorbrunost og nokre med leverpostei og majones. Deretter blei dei putta i ein zip-lock pose der all luft vart pressa ut, slik at nista nærast blei vakumpakka. Resultatet vart sjølvsagt eit kjempesmørbrød med brunost, leverpostei og majones som var umogleg å skille frå kvarandre. Ein ganske funky miks som eg ikkje vil anbefale vidare. 

Heldigvis smakar alt bra på fjellet, så kjempesmørbrødet vart fortært utan for mange grimaser. 

Etter nista føltes kroppen lettare, og det gjekk radig opp til Liabrekulen. Skyene som hadde skjult toppen for oss letta, og opna opp ein eventyrleg utsikt mot Skjåk-fjella. Hestbretindar, Holåtindar, Tundradalskyrkja og Tverrådalskyrkja. Fjella i Jotunheimen såg me ikkje noko til, dei gøymde seg inne i tåka.  

Etter Liabreakulen gjekk det nedover i ein rasande fart over snøfonnene. Landskapet gjekk frå goldt til frodig att. Den siste biten på grusveg var til lettelse for beina etter over to mil på stein. Den nysteikte vaffelen med rømme og friskt jordbærsyltetøy som me kjøpte ved ankomst, smakte betre enn ein trestjerners Michelin-dessert.

Nørdstedalseter – Sota Sæter

Værmeldinga for dag to såg ikkje så lovande ut då me sjekka før avreise. Oppdateringane me fekk på Nørdstedalseter var endå mindre lovende. Værutsiktene på andre etappe var to minusgrader, snø og vindkast opp mot 20 m/s på toppen Tundradalskyrkja. Plan A var å springe over Tundradalskyrkja, men for to relativt lettkledde karar var ikkje denne planen å freistande. Me bestemte oss derfor for å springe langs Illvatnet, så bortom Sottjønnbu før me fortsatte ned bakkane til Sota Sæter. 

Værmeldinga sa at været kom inn i 10-tida, så me tok oss ikkje tid til å nyte frukosten lenge før me fekk på oss springeskoa. Den første delen gjekk på god sti innover Nørdstedalen, og dei første 13 kilometrane til Illvatnet vart unnagjort på ein og ein halv time. Kroppane som ikkje hadde så lyst til å springe dagen før hadde endra meining, og det kjentes heilt nydeleg å suse innover dalen medan heipiplerka, steinskvetten og snøspurven heia oss fram.

Ved Illvatnet møtte me steinura på ny, og framdrifta vart kraftig redusert. Skyane tjukna til bak oss, og jaga oss som ein sint drage langs vatnet. Å bli jaga på denne måten er ein god motivasjon til å halde farta oppe, så me hadde god driv heilt til været traff oss med eit smell då me passerte Tundradalen. 

Det som til no hadde vore ei svært så koseleg etappe endra fullstendig karakter då snøen blåste sidelengs og oppover inn i shortsen. Me vart blaute heilt inn til beinet kan du seie. Heldigvis var det ikkje lange biten bort til Sottjønnbu der me kunne skifte til varmare klede og ta ein vel fortent lunsjpause. Vindkasta langs Sottjønnin kjentes heilt inn til ryggmargen. 

Adam sin Biltema-poncho blåste i alle retningar og var meir oppe over hovudet på han enn der den skulle være. Ved hytta drog Adam fram DNT-nøkkelen med eit nøgd smil om munnen, berre for å finne ut at den ikkje passa i døra. Dette er jo ikkje ei DNT-hytte! Hytta var merka på kartet, men me tenkte ikkje tanken på at me ikkje kom oss inn i den. Løysinga vart å søke ly på utedoen, som heldigvis var ulåst. Spesielt komfortabelt var det ikkje, men overraskande koseleg! 

Etter nokre brødskiver og med eit ekstra lag med ull på kroppen bar det nedover bakkane mot Sota Sæter. Steinane var såpeglatte, og det gjekk ikkje betre enn at Adam sklei og gjekk skikkeleg på trynet i ura. Ponchoen flagra og Adam hylte. Kneet fekk seg ein solid trøkk, men etter nokre saftige skotske gloser som gjalla over Breheimen kom han seg på beina, tilsynelatande like heil. 

Sota Sæter – Jostedalen

Etter ei ny, like nydeleg vaffel og ein god treretters middag på Sota Sæter, sette me oss ned og sjekka værmeldinga for tredje og siste etappe. Eg trur ikkje eg har vore ute i fjellet med ein verre værmelding enn dette. Yr meldte om 18 m/s i kasta, og fare for flom og jordskred. 35-40 mm nedbør i løpet av dagen. Det spørs om ikkje biltema-ponchoane kom til kort i denne syndefloden. Dette været klarte me ikkje å springe frå, heller. Himmelen hadde opna seg allereie då me sat ved frukostbordet.

Stiane vart gradvis omforma til bekkar, og bekkane til elvar då me labba oss innover dalen mot Mysubytta. Adam sitt kne fekk seg eit hardare møte med steinura dagen før enn me først trudde, så me vart nødt til å legge vekk springinga og gå i staden. Kanskje like greitt. Å springe i ein sti med konstant høg vannføring er ikkje så lett.

Det er noko fint med å vere ute i slikt vær, og. Det vert ei heilt annleis oppleving enn når sola skin frå skyfri himmel. Tåka ligg tjukt og skjuler toppane, og lagar ein mystisk og roleg stemning. Regnet hamrar så hardt på hovudet at det ikkje er mogleg å halde ein samtale gåande. Ein vert åleine i naturen sjølv om ein er saman med andre. Rein meditasjon. 

Å halde seg tørr på beina, eller tørr nokon stad, var berre å gløyme. Etter kvart vassa me med vatn til opp på leggen store delar av vegen. Heldigvis hadde me sjansen til å korte ned etappen ved å gå over Handspiken til Styggevatnet i staden for å gå inn Sprangdalen og til Sprongdalshytta.

Med Adam sitt dårlige kne og alle sluser open frå himmelen, var det ikkje vanskeleg å bestemme seg for snarvegen. Denne snarvegen var me tydelegvis ikkje åleine om å føretrekke. Heile vegen over var det tett med elgskit. Dette var tydelegvis trekkruta over fjellet. Innerst i Jostedalen er ein av dei få stadene på Vestlandet med ei etablert elgstamme og no fulgte me hovedtrekket deira frå aust til vest. Slike små ting er moro for ein naturfotograf som meg. 

På den siste kneika over til Styggevatnet tok regnet og vinden pause i nokre minuttar. 

Tåka sprakk opp og gav oss ein fantastisk utsikt over Styggevatnet og Austdalsbreen, og vidare innover platået på Jostedalsbreen.

Det var som ein liten unnskyldning frå værgudane for at dei hadde plaga oss i dag.

Dette satt me pris på, så me takka og bukka pent før me tok fatt på den siste biten ned til Styggevassdemninga der naturoppsynet venta på oss.

Eg kjente at det var heilt greit å være ferdig etter tre dagar, sjølv om det hadde smakt frykteleg godt endå ein gong med ei nysteikt vaffel med rømme og jordbærsyltetøy!